ไม่รู่ถามพ่อมึงเอา

ใครมาเชียงใหม่แล้วไม่ได้เยือนดอยสุเทพ ถือว่ามาไม่ถึงเชียงใหม่ ไม่ได้กินน้ำพริกหนุ่ม น้ำพริกอ่อง แคบหมู แกงฮังเล ถือว่าไม่ได้สัมผัสเมืองเหนืออย่างแท้จริง เมื่อจะเดินทางกลับก็ต้องซื้ออาหารพื้นเมืองเป็นของฝากกลับไปให้ญาติพี่น้อง

แหนม เป็นหนึ่งในจำนวนของฝากยอดนิยมนั้น เพราะเป็นอาหารที่แสดงถึงความเป็นเมืองเหนืออย่างหนึ่ง ไม่ว่าจะเป็นแหนมหมก แหนมหม้อ และแหนมที่มีชื่อเสียงคู่กับเมืองเชียงใหม่มาหลายสิบปี จนเป็นที่รู้จัก และมีขายแทบจะทั่วประเทศนั้นก็คือ “แหนมป้าย่น”
“ป้าย่น”มีชื่อจริงว่า นางย่นกาโล (แซ่เตียว) เป็นคนเชียงใหม่โดยกำเนิด เกิดปีวอก พ.ศ. 2449
ตั้งเด็กจนแก่ ป้าย่นไม่เคยได้เรียนหนังสือ ต้องออกรับจ้างทำงานทั่วไป จนพบรักและแต่งงานกับนายเต็กขี่ แซ่เตียว ชาวจีนไหหลำ ซึ่งสมัยนั้นมีอาชีพเล่นงิ้ว หรือเป็นอุปรากรจีน ทั้งสองมีบุตร-ธิดา 14 คน เปนหญิง 3 คน ชาย 11 คน ปัจจุบันมีชีวิตอยู่ 7 คน

เมื่อครั้งยังสาวนั้น ป้าย่นไม่ได้มีอาชีพทำแหนมอย่างเดียว แต่ขายอาหารพื้นเมืองทุกอย่าง ไม่ว่าจะเป็นเนื้อย่าง ไส้หมู ไส้อั่ว แกงฮังเล น้ำเมี่ยง น้ำผัก รวมทั้งแหนมหมูและแหนมหม้อ ขณะที่สามีก็ลงทุนเลี้ยงหมูไปด้วย ถ้าหมูตายหรือฆ่าหมูก็จะนำมาทำแหนม

ส่วนใครเป็นคนแรกที่ริเริ่มทำแหนมขึ้นในเมืองเชียงใหม่นั้น ป้าย่นเองก็ไม่รู้เหมือนกัน แต่สมัยนั้น ในเมืองเชียงใหม่มีคนทำแหนมขายจริงๆไม่ถึงสิบเจ้า แล้วแทบทุกเจ้าล้วนเป็นเครือญาติของปาย่นทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นแหนมแก้วนา แหนมจันทรา แหนมสุนันทรา หรือแหนมสายสุนี จนปัจจุบันเจ้าของกิจการแหนมร่วมรุ่น ก็เหลือเพียงแหนมป้าย่นเจ้าเดียวเท่านั้น ส่วนแหนมอื่นๆ ที่เห็นในท้องตลาดปัจจุบั