Konfederacja kapturowa (kaptur) – związek (szlachty, duchowieństwa) powoływany do życia na czas bezkrólewia, utrzymujący porządek w kraju i zabezpieczający interesy warstw uprzywilejowanych. Powoływała ona na zasadzie konfederacji sejmiki kapturowe, które utrzymywały w kraju porządek poprzez powoływane przez siebie sądy kapturowe.

Kaptur (od łac. cappa – nakrycie głowy, caput – głowa) – nakrycie głowy w kształcie owalnym, albo stożkowatym, połączone zwykle z górną częścią płaszcza, kurtki lub bluzy. Jego głównym zadaniem jest ochrona głowy przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi: zimnem, deszczem, śniegiem, wiatrem.